Posts

Showing posts from October, 2017

ព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញៈ

ជីវប្រវត្តិព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញៈ ជីវប្រវត្តិរបស់ ព្រះអរហន្តសាវ័ក អ្នកបានលំដាប់ជាសាវ័កទី១ ក្នុង ព្រះពុទ្ធសាសនា នេះ ត្រូវបានទៅលើ ព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញត្ថេរ ព្រោះមានជោគជាទី១ច្រើនប្រការក្នុងអត្តភាពនេះ ដែលភិក្ខុដទៃរកបានដោយកម្រ ព្រោះបុគ្គលមួយរូបបានទទួលការលើកតម្កើងច្រើនយ៉ាង។ គឺភាវៈជាកំពូលរបស់លោក បានដល់ការទាយគតិរបស់ ព្រះសិទ្ធត្ថរាជកុមារ ថាមានគតិតែម្យ៉ាង​គឺស្តេចទ្រង់ចេញសាងផ្នួស មិនមែនជាអ្នកគ្រប់គ្រងផ្ទះ មួយទៀតការសម្រេចចិត្តចេញបួសតាមព្រះបរម ពោធិសត្វ ការបានស្តាប់ បឋមទេសនា គឺការសម្តែងធម៌ជាដំបូង ទាំងបានសម្រេចអរិយធម៌ ការបានជាបឋមសាវ័ក គឺសាវ័កមុនគេ និងការបានទទួលតែងតាំងអំពីព្រះដ៏មានព្រះភាគថាជា ឯតទគ្គៈ ខាងមានវស្សាចាស់ជាងគេ [រត្តញ្ញូនំ យទិទំ អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញោ]។ ក្នុង អដ្ឋកថា មនោរថបូរណី ដែលអធិប្បាយសេចក្តីនៃគម្ពីរ អង្គុត្តរនិកាយ ថេរគាថា មានសេចក្តីថា ព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញត្ថេរ កើតជាបុត្ររបស់ ព្រាហ្មណ៍ មហាសាល ក្នុង ព្រាហ្មណគ្រាម ឈ្នោះថា ទោណវត្ថុ ដែលនៅជិតនឹង ក្រុងកបិលព័ស្ថុ ពីដើមឡើយលោកមានឈ្មោះថា កោណ្ឌញ្ញៈ កាលលោកមានវ័យវឌ្ឍនាការចម្រើនឡើង បានសិក្សាវិជ្ជាចេះចប់ ត្រៃវេទ ព្រមទាំងរៀនមន្តលក្ខណៈ គឺតម្រាទាយលក្ខណៈ ឬក្ន...

អធិរាជល្បីៗលើលោក

១. សង់ស៊ីខាន់ (Genghis Khan) (១១៦២ – ១២២៧) ជា​អធិរាជ​នៃ​ចក្រភព​ម៉ុងហ្គោល៖ សង់ស៊ីខាន់​ជា​ប្រជារាស្ត្រ​សាមញ្ញ ហើយ​បាន​តាំង​ខ្លួន​ឯង​ជា​អធិរាជ (Emperor) ​ហើយ​បាន​អនុវត្ត​ន៍យោបាយ​វាតទី​និយម (expansionism)។ សង់ស៊ីខាន់ លើក​កងទ័ព​វាយ​យក​ប្រទេស (នគរ) និង​តំបន់​តូច​ធំ​ជា​ច្រើន យក​ទៅ​ដាក់​ក្រោម​ចំណុះ​របស់​ខ្លួន ហើយ​បាន​បង្កើត​ជា​ចក្រភព​ម៉ុងហ្គោលមួយ ​ដែល​មាន​វិសាលភាព​ធំ​រហូត​ដល់ ៣៣លាន​គីឡូម៉ែត្រ​ការ៉េ (ក្នុង​ដំណាក់កាល​រីក​ចម្រើន​បំផុត)។ សង់ស៊ីខាន់​ជា​មេទ័ព ដែល​ច្បាំង​មិន​ដែល​ចាញ់ នៅ​ក្នុង​គ្រប់​សមរភូមិ គឺ​លើក​ទ័ព​វាយ​តំបន់​ណា ត្រូវ​តែ​វាយ​យក​តំបន់​នោះ​ឲ្យ​ខានបាន។ សង់ស៊ីខាន់​ច្បាំង​យក​ទឹកដី សឹង​តែ​មួយ​ចំហៀង​ពិភពលោក យក​មក​គ្រប់គ្រង​ក្នុង​ដៃ។ លោក​ជា​មេទ័ព ដែល​មាន​ចិត្ត​កាច​សាហាវ សម្លាប់​មនុស្ស​ដូច​សត្វគ្មាន​បន្ធូរ​ដៃ​។ លោក​ទទួល​មរណភាព នៅ​ថ្ងៃ​ទី១៨ ខែសីហា ១២២៧ (អាយុ ៦៥ ឆ្នាំ)។ នៅ​ក្នុង​លោក​នេះ មាន​តែ​សង់ស៊ីខាន់​ម្នាក់​គត់ ដែល​មាន​ប្រវត្តិ​វាយ​យក​បាន​តំបន់​ត្រួតត្រា​ធំ​ជាង​មេទ័ព ឬ​មេដឹកនាំ​ណា​ទាំង​អស់​។ រឿង​ហួស​ចិត្ត​មួយ​ដែល​គេ​មិន​នឹក​ស្មាន​ដល់ និង​ជា​ចំណុច​ខ្សោយ​របស់​អធិរាជ​សង...

ទស្សនៈលោកខាងលិច លោក​ខាងកើត លោក​សកល​

 ឋានៈ​សង្គម បញ្ជាក់​ពី​វណ្ណៈ​របស់​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​នៅក្នុង​សង្គម​។ ប៉ុន្តែ ឋានៈ​សង្គម មិនមែនជា​វត្ថុ​ដើម្បី​កម្រិត​ពី​តម្លៃ​របស់​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​នៅក្នុង​សង្គម​ឡើយ​។ ប៉ុន្តែ តើ​មានការ យល់ឃើញ​ខុសគ្នា​បែបណា​រវាង​លោកខាងលិច ខាងកើត និង​គំនិត​សកល​មាន ចំពោះ​«​ឋានៈ​»? ​នៅ​លោកខាងលិច គេ​ឲ្យ​តម្លៃ​មនុស្ស​សំខាន់​ជាង​ឋានៈ​។ ចំណែក​វត្ថុ​ផ្សេងៗ​សុទ្ធតែ​អាច​កំណត់​តម្លៃ​បាន តែ​ជីវិត​មនុស្ស​មិនអាច​កាត់ថ្លៃ​បានឡើយ​។ ការគោរព​នូវ​ជីវិត​គ្នា​ទៅវិញទៅមក ត្រូវបាន​គេ​លើកតម្កើង​យ៉ាង​ទូលាយ​។​ ​ចំណែក​លោក​ខាងកើត​វិញ គេ​តែង​គិតថា​ឋានៈ បុណ្យ​សក្តិ សំខាន់​ជាង​មនុស្ស​។ មនុស្ស​មាន​ឋានៈ​កាន់តែ​ធំ​បញ្ជាក់ថា បុគ្គល​នោះ​កាន់តែ​មានតម្លៃ​។ កត្តា​នេះហើយ​ទើប​ធ្វើ​ឲ្យ​មានការ​មើលងាយ​គ្នា​ជិះជាន់​គ្នា​ទៅតាម​ឋានៈ មុខងារ​សង្គម​។ ការមើល​ងាយ​ជិះជាន់​គ្នាឯង ក្លាយជា​ជំងឺឆ្លង​រាលដាល់​ទៅដល់​អ្នកដទៃ​ផ្សេងៗ​ទៀត​។​ ​ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ទស្សនៈ និង​គំនិត​សកល​វិញ ឋានៈ​សង្គម គ្រាន់តែ​ការផ្ដល់​តម្លៃ តាម​ការ​សន្ម​ត់របស់​មនុស្ស​តែប៉ុណ្ណោះ​។ ព្រហ្មវិហា​ធម៌ សច្ចធម៌ សីលធម៌ យុត្តិធម៌ ទើប​ជា​តម្លៃពិត​ប្រាកដ​របស់​មនុស្ស ហើយ​វា​មានតម...

គុណ​មាតា​បិតា​ប្រៀប​ធៀប​មក​គុណ​ព្រះ​ពុទ្ធ​

Image
អ្នកមានបញ្ញា​ ពិចារណាហើយទើបធ្វើ! គុណ​មាតា​បិតា​ប្រៀប​ធៀប​មក​គុណ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ ​អ្នកកាន់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ខ្លះ​ចង់​ដឹង​ថា គុណ​មាតា​បិតា ​ និង គុណ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ តើ​អង្គ​ណា​មាន​គុណ​ច្រើន​ជាង​?​ ជា​ដំបូង​គប្បី​យល់​អំ​ពី​ពាក្យ​ថា​ គុណ ។ ពាក្យ គុណ ជា​ភាសា​បាលី​ដែល​ប្រែ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ថា សេចក្តី​ល្អ​របស់​បុគ្គល​ណា​ម្នាក់​។ ដូច​ជា​ពាក្យ​ថា បុគ្គល​នេះ​មាន​គុណ​ធម៌​ ឬ​គុណ​សម្បត្តិ​ល្អ​គួរ​សេព​គប់​។ ឧ​ទាហរណ៍​សាមញ្ញ​ ដូច​បុគ្គល​ណា​ម្នាក់​បាន​ឲ្យ​វត្ថុ​អ្វី​មួយ​ដល់​បុគ្គល​ណា​ម្នាក់​ បុគ្គល​ដែល​បាន​ទទួល​អំណោយ​ពោល​ថា សូម​អរ​គុណ​។ គុណ​ក្នុង​ទី​នេះ​ សំ​ដៅ​យក​សេចក្តី​ល្អ​ដេល​បុគ្គល​នោះ​លះ​វត្ថុ​ធ្វើ​ជា​ទាន​។ ពាក្យ​គុណ​នេះ​មាន​លក្ខណៈ​ស្មើ​គ្នា​នឹង​ពាក្យ​ថា បុណ្យ​ កុសល សុចរិត អំ​ពើ​ល្អ​។ ​ចំ​ពោះ​គុណ​ដែល​មាតា​បិតា​មាន​ចំពោះ​កូន​ប្រុស​ស្រី​ គឺ​នៅ​ត្រង់​គាត់​ចិញ្ចឹម​បី​បាច់​រក្សា​កូន​ប្រុស​ស្រី​ឲ្យ​រស់​រាន​មាន​ជីវិត​ បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​និយាយ​ស្តី​ បញ្ជូន​កូន​ទៅ​សិក្សា​រៀន​សូត្រ​ អប់​រំ​កូន​ឲ្យ​ប្រ​ព្រឹត្ត​អំ​ពើ​ល្អ ចែក​ម...

សំដីជាឯក. លេខជាទោ. អក្សរជាត្រី

Image
សំដីជាឯក. លេខជាទោ. អក្សរជាត្រី ការមានប្រយោជន៍គួរខំធ្វើ វិជ្ជាចេះស្ទើរគួរបំពេញ អកុសលមាននៅគួរលះចេញ ជួញមានចំណេញគួរខំជួញ។ គប់ប្រាជ្ញនាំប្រាណឲ្យបានសុខ គប់ពាលនាំស្តុកចិត្តមួហ្មង គប់ប្រាជ្ញនាំឃ្លាតចាកបាបផង គប់ពាលសៅហ្មងជាប្រក្រតី ។ គោលនៃជំនឿ យោ ច សទ្ទបរិត្តាសី វនេ វាតមិគោ យថា លហុចិត្តោតិ តំ អាហុ នាស្ស សម្បជ្ជតេ វតំ ។ «បុគ្គលណាភ្ញាក់ផ្អើលសម្លេងដូចឈ្លូសក្នុងព្រៃ បុគ្គលនោះហៅថា មានចិត្តស្រាល កិច្ចការរបស់បុគ្គលនោះរមែងមិនសម្រេច» ។ បុគ្គលដែលភ្ញាក់ផ្អើលសម្លេង ឈ្មោះថាជាអ្នកមានចិត្តស្រាល ពោលគឺអ្នកមានត្រចៀកសឆាប់ជឿគេងាយនោះឯងខ្វះការពិចារណាឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ត្រាស់សម្តែងថា កិច្ចការរបស់បុគ្គលនោះ រមែងមិនសម្រេចជោគជ័យ ។ ក្នុងកាលាមសូត្រនៃអង្គុត្តរនិកាយតិកនិបាត ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បានត្រាស់សម្តែងវិធី បដិបត្តិក្នុងរឿងដែលគួរឲ្យសង្ស័យ ឬគោលការណ៍នៃជំនឿសម្រាប់ជាគ្រឿងពិចារណាដល់អ្នកស្រុកកាលាមៈ មុននឹងជឿរឿងណាមួយថាពិតឬមិនពិត ចំនួន ១០ យ៉ាង ដូចតទៅនេះ ១) មា អនុស្សវេន កុំអាលជឿព្រោះសេចក្តីរាយការណ៍ ។ ២) មា បរម្បរាយ កុំអាលជឿព្រោះទំនៀមទម្លាប់។ ៣) មា ឥតិកិរា...

កាលីលេ Galileo

Image
ប្រវត្តិ កាលីលេ នៅមុន​កាលីលេ ទ្រឹស្តី​វិទ្យាសាស្រ្ត​មាន​មូលដ្ឋាន​ឈរលើ​សេចក្តីបង្រៀន​នៃ​ទស្សនវិទូ​ក្រិក តាំង​ពី​ប្រមាណ​ជា ២ពាន់​ឆ្នាំមុន ជាពិសេស គឺ​អារីស្តូត។ អារីស្តូត​គឺ​ជា​កូនសិស្ស​របស់​ផ្លាតុង ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពីផ្លាតុង​និង​ទស្សនវិទូ​ក្រិក​ជាច្រើន​ផ្សេងទៀត ដែល​ផ្តោត​ការសិក្សា​ទៅលើ​ទស្សនវិជ្ជា​ខាង​ផ្នែក​អរូបិយ អារីស្តូត​ផ្តោត​ទៅលើ​ទស្សនវិជ្ជា​នៃ​ធម្មជាតិ គឺ​ទៅលើអ្វីៗ​ដែល​គេ​អាច​មើល​ឃើញ​ជាក់ស្តែង។ ទ្រឹស្តី​របស់​អារីស្តូត​ត្រូវ​បាន​​បង្កើតឡើង​ចេញ​ពីការ​សង្កេត ការ​ទាញ​ហេតុ​និង​ផល​ទៅតាម​តក្កវិទ្យា ដែល​គេ​អាច​ចាត់ទុក​ថា​ជា​ទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្ត ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងណា ទ្រឹស្តី​វិទ្យាសាស្រ្ត​នេះ​នៅតែ​មាន​ជាប់ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ពី​ទស្សនវិជ្ជា​អរូបិយ និង​ជាពិសេស គឺ​ខ្វះ​ការ​ធ្វើ​ពិសោធន៍​ជាក់ស្តែង ដើម្បី​ផ្ទៀងផ្ទាត់។ អ្វីៗ​ត្រូវ​ប្រែប្រួល​ចាប់តាំង​ពី​សម័យកាល​កាលីលេ! នៅថ្ងៃមួយ ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ១៥៨១ នៅ​ពេល​​កំពុង​នៅ​ជា​និស្សិត​ផ្នែក​វេជ្ជសាស្រ្ត​នៅ​សកលវិទ្យាល័យ​ពីហ្សា​នៅឡើយ កាលីលេ​បាន​ងើបក្បាល​ឡើង​សំឡឹង​មើល​ទៅលើ​​ ឃើញ​ជាង​កំពុង​ជួសជុល​ចង្កៀងដែល​គេ​ចងព្យួរ​នៅលើ​ពិដាន។ ក្រោយ​ពី​ជាង​...

មេរៀនទស្សនៈវិជ្ជា

មេរៀនទស្សនៈវិជ្ជា   មេរៀនទី១ ធម្មជាតិរបស់ទស្សនវិជ្ជានិងទីតាំងរបស់វានៅក្នុងសង្គម I. សេចក្តីផ្តើម - ភាពជឿនលឿនខាងបច្ចេកវិទ្យា និងអស្ថិរភាព(មិនឋិតថេរ) ផ្នែកនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច បាននាំមកនៅភាព ចម្រូងចម្រាស នៅក្នុងសង្គមដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ កត្តានេះ បណ្តាលឳ្យមានភាពច្របូកច្របល់ អសន្តិ សុខនិងការភ័យខ្លាច ចំពោះមនុស្សជាតិ។ ការអត់ឃ្លានការបះបោរ អំពើភេរវកម្ម (គួរឳ្យតក់ស្លុត)និងការគំរាមកំ ហែង ដោយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បានធ្វើឳ្យមានកង្វល់នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅ និងជាអំពើប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់។ ហេតុអ្វីបានជាបញ្ហានេះកើតឡើង ? តើមានច្រកចេញទេ ? តើខ្ញុំ , ក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ និងសង្គមរបស់យើងទៅជា យ៉ាងណា ? ទាំងអស់នេះគ្រាន់តែជាបញ្ហាតិចតួច ដែលធ្វើឳ្យទ័លគំនិត និងតាំងចិត្តដោយការសង្ស័យនិងមិន ច្បាស់លាស់។ មនុស្សមួយចំនួនអាចយល់ដឹង និងរស់នៅជាមួយបញ្ហារំខានទាំងនេះ។ មនុស្សមួយចំនួនទៀត មិនអាចធ្វើដូច្នេះបាន។ ពួកគេឈឺចាប់បាត់បង់នូវកម្លាំងប្រាជា្ញ បាត់បង់នូវសុខភាពផ្លូវចិត្ត( Sanity) ឬបញ្ចប់ជីវិត របស់ពួកគេ។ - ទោះបីយ៉ាងណាក៍ដោយពិភពលោករបស់យើង បានផ្ដល់នូវមធ្យោបាយ ដែលអាចស្ថាបនានូវជីវិតមួយ ដែល កាន់តែពេញចិត្តឡើង និងពិភពលោកមួយក...